Παραθέτω λοιπόν μερικά αποσπάσματα από την πολιτεία του Πλάτωνα για να διαπιστώσουμε πόσο επίκαιρος μπορεί να είναι ένας Έλληνας κλασσικός. Απολαύστε την κοινωνικοπολιτική γνώση των προγόνων μας! Μιλούν ο Σωκράτης με τον Γλάυκωνα και συμπεραίνουν..
«Με ποιον τρόπο σχηματίζεται η τυραννίδα; Ότι προέρχεται από την δημοκρατία, είναι φανερό.
Άραγε με τον ίδιο τρόπο που γίνεται από την ολιγαρχία η δημοκρατία, γίνεται και από τη δημοκρατία η τυραννίδα;
Η απληστία του πλούτου και η παραμέληση όλων των άλλων αγαθών με αποκλειστικό σκοπό την απόκτησή του, είναι εκείνο που έφερε την καταστροφή της ολιγαρχίας.
Κατά τον ίδιο τρόπο και η απληστία εκείνου που θεωρείτε στη δημοκρατία το ανώτατο αγαθό, δεν επιφέρει και αυτής την καταστροφή;
Και ποιο είναι αυτό το αγαθό;
Η ελευθερία, γιατί αυτό θα ακούσεις να λένε σε μια δημοκρατούμενη πολιτεία, ότι είναι το καλύτερο πράγμα που υπάρχει, και γι’ αυτό μόνο σε τέτοια πολιτεία αξίζει να ζει ένας που είναι από τη φύση του ελεύθερος.
Δεν είναι λοιπόν –και αυτό ακριβώς επρόκειτο να ειπώ τώρα- η απληστία της ελευθερίας και η αδιαφορία για όλα τα άλλα, που φέρνει την κατάπτωση και αυτού του πολιτεύματος και κάνει αισθητή την ανάγκη της τυραννίδας;
Όταν- νομίζω- μια δημοκρατούμενη πολιτεία, που έχει άσβεστη δίψα ελευθερίας, τύχη να κυβερνιέται από κακούς κεραστές, και μεθύσει, γιατί της δίνουν παραπάνω απ’ όσο πρέπει ανέρωτο κρασί, τότε, αν δεν είναι παραπολύ καλόβολοι οι άρχοντες και δεν εξακολουθούν να της παρέχουν ελευθερία όση θέλει, τους κατηγορεί και τους τιμωρεί με την πρόφαση ότι είναι καταχθόνιοι και αποβλέπουν στην ολιγαρχία.
Αυτό το κάνουν πραγματικά.
Και όσους πολίτες εξακολουθούν να υπακούουν στους άρχοντες, τους εξευτελίζει λέγοντας ότι είναι εθελόδουλοι και δεν αξίζουν τίποτα, τους άρχοντες πάλι που είναι όμοιοι με τους αρχόμενους που είναι όμοιοι με τους άρχοντες, τους επαινεί και τους τιμά και ιδιαίτερα και δημόσια. Κατ’ ανάγκη λοιπόν δε θα ξαπλωθεί παντού η ελευθερία μέσα σε μια τέτοια πόλη;
Πως όχι;
Θα εισχωρήσει μάλιστα φίλε μου και μέσα στους κόλπους της οικογένειας, και στο τέλος το μίασμα της αναρχίας θα μεταδοθεί και σ’ αυτά ακόμη τα κατοικίδια ζώα.
Τι εννοείς με τούτο;
Θέλω να πω, ότι οι πατέρες θα συνηθίσουν να θεωρούν τα παιδιά τους ίσους και ομοίους των και να φοβούνται τους γιους των, το ίδιο πάλι οι γιοι τους πατέρες, και ούτε θα σέβονται ούτε θα φοβούνται τους γονείς των, για να είναι βέβαια ελεύθεροι, οι μέτοικοι θα εξισωθούν με τους πολίτες, οι πολίτες με τους μετοίκους και οι ξένοι επίσης.
Αυτό ακριβώς και συμβαίνει.
Αυτά λοιπόν γίνονται και άλλα τέτοια μικρά μέσα σε αυτήν την πολιτεία· ο δάσκαλος φοβάται και περιποιείται τους μαθητές του, οι μαθητές καμιά σημασία δε δίνουν στους δασκάλους και στους παιδαγωγούς των· και γενικά οι νέοι αγαπούν να εξομοιώνονται με τους γεροντότερους και να συνερίζουνται μ’ αυτούς στα λόγια και στα έργα, οι γέροντες πάλι κατεβαίνουν έως το επίπεδο των νέων, μιμούνται τους τρόπους των και κάνουν τον ευτράπελο και το χαριτωμένο, για να μη θεωρούνται τάχα φορτικοί και δεσποτικοί…
Αληθέστατα…
Θα δυσκολεύονταν κανείς να το πιστέψει, αν δεν το έβλεπε, πόσο και αυτά τα ζώα, που βρίσκονται στην υπηρεσία των ανθρώπων, απολαβαίνουν εδώ μεγαλύτερη ελευθερία από παντού αλλού· γιατί πραγματικά, όπως λέγει και η παροιμία κατά τον αφέντη και σκυλί – τ’ άλογα και τα γαϊδούρια, συνηθισμένα να πηγαίνουν ελεύθερα και με όλη τους την μεγαλοπρέπεια στους δρόμους, πέφτουν απάνω σ’ όσους τύχη και συναντήσουν, άμα δεν παραμερίσουν αυτοί· και τέλος πάντων όλα χαίρονται απόλυτη ελευθερία.
Εννοείς τώρα ποιο είναι το άθροισμα όλων αυτών, αν τα προσθέσουμε;
Η ψυχή των πολιτών γίνεται τόσο ευπαθής, ώστε και στην ελάχιστη υποψία καταναγκασμού, που θα ήθελε να τους επιβάλει κανείς, αγανακτούν και εξεγείρονται. Στο τέλος, ξέρεις βέβαια ότι καταντούν να μη λογαριάζουν καθόλου και τους νόμους, είτε τους γραπτούς είτε τους άγραφους, για να μην έχουν κανέναν απολύτως κύριο.
Το ξέρω πολύ καλά.
Αυτή λοιπόν, φίλε μου, είναι η τόσο καλή και χαριτωμένη μορφή του πολιτεύματος, από την οποία, κατά την γνώμη μου, έχει την προέλευσή της η τυραννίδα.
Και τι γίνεται έπειτα;
Παρουσιάζεται το νόσημα που επιφέρει την καταστροφή της δημοκρατίας και με βαριά μορφή εξ αιτίας της αχαλίνωτης ελευθερίας που επικρατεί. Γιατί πραγματικά η υπερβολή σε κάθε πράγμα φέρνει συνήθως τη μετάπτωση στην αντίθετη υπερβολή, όπως παρατηρείται στις εποχές του έτους, στα φυτά, στα σώματά μας και προπάντων στις πολιτείες.
Είναι πολύ φυσικό.
Γιατί η υπερβολική ελευθερία, είτε στους ιδιώτες είτε στα κράτη, σε τίποτ’ άλλο, φαίνεται, δεν οδηγεί, παρά στη δουλεία.
Είναι λοιπόν φυσικό να μη προέρχεται απ’ άλλο πολίτευμα η τυραννίδα παρά από τη δημοκρατία· δηλαδή από την ακρότατη ελευθερία γεννιέται η μεγαλύτερη και αγριώτερη δουλεία…»
Και συμπυκνωμένα, «Ποιο το νόσημα που παρουσιάζεται στη δημοκρατία και φέρνει την υποδούλωσή της;
Το είδος των αργών και σπάταλων ανθρώπων…»
Πιστεύω ότι αν αναγάγουμε τις λεπτομέρειες εκείνης της εποχής με αυτές της δικής μας π.χ. τα άλογα και τα γαϊδούρια εκείνης της εποχής που «πάνε ντουγρού και σε πατάνε αν δεν πας στην άκρη» -είναι το ίδιο με τα οχήματα δίτροχα ή τετράτροχα της εποχής μας που σε πατάνε αν δεν παραμερίσεις…, θα βγάλουμε υπερπολύτιμα συμπεράσματα και θα δράσουμε συνολικά και ατομικά ως πραγματικά ενεργοί και ανεξάρτητοι πολίτες ώστε να «προκάμουμε» όπως έλεγε άλλος μεγάλος της ιστορίας!
